Gác lửng là một giải pháp tối ưu để gia tăng không gian sử dụng trong những ngôi nhà có diện tích hạn chế hoặc ở các khu vực bị giới hạn về chiều cao xây dựng. Không gian gác lửng có thể được tận dụng linh hoạt, từ phòng ngủ, phòng làm việc riêng tư cho đến khu vực sinh hoạt chung như phòng khách, bếp, phòng ăn hay góc giải trí gia đình.
Khi thiết kế và thi công gác lửng, cần lưu ý một số điểm quan trọng: chiều cao gác lửng không nên vượt quá 2,4 mét và diện tích không nên lớn hơn 60% tổng diện tích mặt sàn tầng dưới. Điều này nhằm đảm bảo sự thông thoáng, an toàn kết cấu và hiệu quả sử dụng không gian.
Kích thước
Theo lý thuyết, gác lửng thường có chiều cao dao động từ 2,4 đến 2,8 mét, tuy nhiên trên thực tế, đa số công trình chỉ xây ở mức tối đa khoảng 2,4 mét để đảm bảo sự hài hòa về kiến trúc và tuân thủ các quy định xây dựng. Ngoài ra, diện tích gác lửng cũng được giới hạn không vượt quá 60% diện tích sàn của tầng bên dưới theo quy chuẩn hiện hành.
Nếu gác lửng được thiết kế quá thấp, không gian sẽ trở nên bí bách, gây cảm giác chật chội, khó chịu khi sử dụng. Ngược lại, nếu xây quá cao thì không còn giữ được tính chất "lửng" mà lại giống như một tầng riêng biệt, điều này có thể làm mất cân đối tổng thể kiến trúc và ảnh hưởng đến giấy phép xây dựng.
Xác định công năng và vật liệu
Ngay từ giai đoạn lên ý tưởng, gia chủ cần xác định rõ mục đích sử dụng của gác lửng để đảm bảo việc thiết kế, bố trí nội thất được thống nhất, hợp lý và tiện dụng. Điều này không chỉ giúp tối ưu công năng mà còn tạo sự đồng bộ về thẩm mỹ cho toàn bộ ngôi nhà.
Trong trường hợp gác lửng được xây dựng ngay từ đầu cùng với phần thô của ngôi nhà, vật liệu chủ yếu sẽ là bê tông cốt thép – loại vật liệu chắc chắn, có độ bền cao và chịu lực tốt. Điều này phù hợp với các mục đích sử dụng lâu dài và đa dạng.
Ngược lại, nếu gác lửng được thi công bổ sung sau khi ngôi nhà đã hoàn thiện và đưa vào sử dụng, thì nên ưu tiên các loại vật liệu nhẹ như gỗ, ván ép, hay tấm sàn chuyên dụng cho gác lửng. Những vật liệu này giúp giảm tải trọng cho kết cấu công trình hiện hữu, thi công nhanh chóng và linh hoạt. Trong trường hợp này, nên tận dụng gác lửng cho các không gian nhẹ nhàng như phòng ngủ, góc làm việc hoặc thư giãn – thay vì bố trí bếp hoặc phòng tập, vốn yêu cầu chịu tải cao và cần hệ thống kỹ thuật phức tạp hơn.
Nội thất
Do đặc thù diện tích hạn chế, việc bố trí nội thất cho gác lửng cần được tính toán kỹ lưỡng nhằm đảm bảo sự thoáng đãng và tiện nghi. Gia chủ nên lựa chọn nội thất đơn giản, kích thước nhỏ gọn, tránh sử dụng quá nhiều vật dụng hoặc kiểu dáng cầu kỳ, vì điều này dễ khiến không gian trở nên rối mắt và chật chội hơn.
Về màu sắc, nên ưu tiên các gam màu trung tính như trắng, xám nhạt, be... giúp không gian trông sáng sủa và rộng rãi hơn. Các màu sắc sặc sỡ hoặc tương phản mạnh nên được tiết chế để tránh gây cảm giác bí bách, nặng nề.
Ngoài ra, hệ thống chiếu sáng cũng cần được cân nhắc kỹ. Không nên sử dụng đèn chùm hay quạt trần vì không gian gác lửng thường có chiều cao hạn chế – điều này vừa không an toàn, vừa dễ gây dư sáng. Thay vào đó, có thể sử dụng đèn âm trần, đèn gắn tường hoặc đèn hắt nhẹ nhàng.
Trần gác lửng nên được thiết kế theo phong cách đơn giản, bằng phẳng hoặc giật cấp nhẹ để tạo cảm giác cao thoáng mà vẫn hiện đại, tinh tế.
Lan can
Lan can là một yếu tố quan trọng trong thiết kế gác lửng, vừa đảm bảo an toàn vừa góp phần định hình thẩm mỹ cho không gian. Nên chọn các chất liệu như kính cường lực, gỗ hoặc kim loại – đây đều là những vật liệu chắc chắn, bền và dễ phối hợp với nhiều phong cách nội thất. Thiết kế lan can nên giữ sự tối giản, tránh các chi tiết rườm rà gây rối mắt hoặc làm không gian thêm chật.
Về kích thước, lan can không nên làm quá cao vì sẽ khiến gác lửng bị bó hẹp, mất cân đối về thị giác. Ngược lại, nếu quá thấp sẽ không đảm bảo an toàn, đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ. Chiều cao lan can cầu thang và gác lửng lý tưởng là khoảng 90 cm – mức này vừa đảm bảo an toàn sử dụng vừa giữ được sự hài hòa về tổng thể.
Cầu thang
Khi thiết kế cầu thang cho gác lửng, gia chủ có thể lựa chọn các kiểu dáng phổ biến như cầu thang thẳng, xương cá hoặc xoắn ốc, tuỳ thuộc vào phong cách nội thất và diện tích sử dụng. Vật liệu cũng rất đa dạng, từ gỗ ấm cúng, kính hiện đại đến sắt chắc chắn. Tuy nhiên, nên tránh đặt cầu thang ở vị trí trung tâm ngôi nhà vì sẽ chiếm nhiều diện tích và gây bất tiện trong di chuyển. Thay vào đó, lắp cầu thang sát tường sẽ tối ưu hóa không gian và giúp gác lửng trở nên gọn gàng, hợp lý hơn.
Ngoài ra, ánh sáng và nhiệt độ là hai yếu tố không thể bỏ qua khi thiết kế gác lửng. Do thường nằm gần mái và không gian kín hơn, gác lửng dễ bị thiếu sáng và nóng bức. Để khắc phục, gia chủ nên bố trí hệ thống chiếu sáng nhân tạo hợp lý kết hợp với cửa sổ hoặc khe lấy sáng tự nhiên để đảm bảo thông thoáng. Đồng thời, sử dụng các giải pháp cách nhiệt cho trần và tường như tấm cách nhiệt, xốp chống nóng hoặc vật liệu cách nhiệt chuyên dụng sẽ giúp điều hòa nhiệt độ hiệu quả hơn, đặc biệt trong mùa hè.
Chi phí xây dựng gác lửng hiện nay thường được tính theo mét vuông. Mức giá trung bình dao động khoảng 5–6 triệu đồng/m², tuỳ thuộc vào vị trí xây dựng, loại vật liệu sử dụng và độ phức tạp trong quá trình thi công. Những yếu tố như chiều cao công trình, điều kiện thi công hoặc yêu cầu kỹ thuật đặc biệt có thể làm chi phí tăng cao hơn so với mức cơ bản.